Image
Image

Καταδυτική ιατρική

Η απαρχή των καταδυτικών δραστηριοτήτων έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη ανάγκη και επιθυμία για εξερεύνηση. Φυσιολογικά λοιπόν, οι πρώτες καταδυτικές αναφορές σχετίζονται με τους αρχαίους χρόνους και την Ελλάδα περιλαμβάνοντας την ιστορία του δύτη Σκυλλία (Ηρόδοτος – 500 πΧ), ενώ ο Μέγας Αλέξανδρος καταγράφεται σε διεθνή εγχειρίδια ως ο πρώτος ίσως άνθρωπος που χρησιμοποίησε καταδυτικό εξοπλισμό (320 πΧ) – ένα γυάλινο βαρέλι με το οποίο καταδύθηκε στα στενά του Βοσπόρου. Και ενώ η ελεύθερη κατάδυση χρησιμοποιείται από αρχαιοτάτων χρόνων χωρίς σημαντικές διαφορές, η αυτόνομη κατάδυση εξελίχθηκε σημαντικά τον προηγούμενο αιώνα καθώς τότε επιτεύχθηκαν και οι τεχνολογικές εξελίξεις που το επέτρεψαν. Στην πορεία της ιστορίας η κατάδυση έχει εξυπηρετήσει στόχους ενεργειακούς, κατασκευαστικούς, τεχνολογικούς, ερευνητικούς, στρατιωτικούς, διατροφικούς, σωστικούς αλλά και ψυχαγωγικούς. Στη χώρα μας η κατάδυση έχει συνδεθεί στενά με τους δύτες της Καλύμνου και τη σπογγαλιεία ενώ αποτελεί σημαντικό στοιχείο σε επίπεδο εργασιακών (Ιχθυοκαλλιέργειες, Υποθαλάσσιες Εργασίες), ερευνητικών (Ενάλιες Αρχαιότητες), στρατιωτικών αλλά και τουριστικών δραστηριοτήτων (Καταδύσεις Αναψυχής). Αντίστοιχα, έχει αναπτυχθεί η καταδυτική εκπαίδευση (Σχολές Καταδύσεων) και η σχετική δραστηριότητα.

Ας δούμε όμως ποια είναι τα βασικά είδη της κατάδυσης – κυρίως υπό το πρίσμα των επιδράσεων που έχουν στο ανθρώπινο σώμα.

Ελεύθερη Κατάδυση: είναι αυτή όπου δεν χρησιμοποιείται ειδική καταδυτική αναπνευστική συσκευή. Η παραμονή του ανθρώπου υποβρυχίως εξαρτάται από τις φυσικές του δυνατότητες και είναι διάρκειας λεπτών. Είναι η κατάδυση με κράτημα της αναπνοής (breath-holddiving)

Αυτόνομη Κατάδυση: είναι αυτή που πραγματοποιείται με χρήση ειδικής καταδυτικής αναπνευστικής συσκευής. Ο δύτης (ή αυτοδύτης) έχει αυτονομία στην κίνηση και παραμονή του υποβρυχίως μέσω φιαλών πεπιεσμένου αέρα που φέρει για την αναπνοή του. Μπορεί να παραμείνει έτσι υποβρυχίως για ώρες, αναλόγως του βάθους που κινείται και διαφόρων άλλων παραγόντων (SCUBAdiving)

Η Κατάδυση που πραγματοποιείται με την αναπνοή αέρα που χορηγείται μέσω σωλήνα από την επιφάνεια, προφανώς δεν είναι αυτόνομη. Από την πλευρά όμως των αλλαγών στο ανθρώπινο σώμα και τη φυσιολογία του και τους πιθανούς κινδύνους της, την κατηγοριοποιούμε στην Αυτόνομη Κατάδυση

Τα Υποβρύχια καταδύονται, μαζί και οι άνθρωποι στο εσωτερικό τους. Δεν μεταβάλλεται όμως η πίεση στο εσωτερικό τους παρότι η εξωτερικά ασκούμενη πίεση αυξάνει ανάλογα με το βάθος (με εξαίρεση την περίπτωση δυστυχήματος με απώλεια στεγανότητας). Έτσι, τα πληρώματα των Υποβρυχίων ουσιαστικά δεν «κάνουν κατάδυση». Το ίδιο ισχύει και για κάποιες ατομικές «στολές» 1 Ατμόσφαιρας όπως λέγονται, των οποίων το σκληρό κέλυφος προστατεύει από τις μεταβολές της πίεσης το χειριστή της και του επιτρέπει να εργάζεται σε βάθος έως και εκατοντάδων μέτρων χωρίς να πρέπει να υποβληθεί σε διαδικασίες αποσυμπίεσης.

Η Καταδυτική Ιατρική κατά κύριο λόγο μελετά, θεραπεύει και παρακολουθεί τη νοσολογία που σχετίζεται με την Αυτόνομη Κατάδυση. Οι φυσαλίδες αδρανούς αερίου και η επερχόμενη Νόσος Δυτών που αποτελεί το σήμα-κατατεθέν της Καταδυτικής Ιατρικής εμφανίζεται κατά κύριο λόγο σε αυτό το είδος της κατάδυσης. Η ελεύθερη κατάδυση σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις έχει περιγραφεί να σχετίζεται με Νόσο Δυτών, σε συγκεκριμένες συνθήκες, που δεν είναι αυτές που ο μέσος άνθρωπος (ακόμα και αυξημένων επιδόσεων) καταδύεται. Αυτό που κάνει τη διαφορά πάντως, είναι η παραμονή υποβρυχίως με εισπνοή αέρα. Σε αυτή την ενότητα, ο όρος κατάδυση θα αναφέρεται στην Αυτόνομη Κατάδυση.

Η Καταδυτική Ιατρική έχει γνωρίσει και γνωρίζει διαρκείς εξελίξεις παράλληλα με την εξέλιξη των καταδύσεων. Από την άλλη μεριά, μέσα στις τελευταίες δεκαετίες έχει αλλάξει σημαντικά και το προφίλ του μέσου δύτη. Και ενώ ο βασικός τρόπος λειτουργίας των Θαλάμων Αποπίεσης και οι θεραπευτικοί «πίνακες» λίγο έχουν αλλάξει, η μεγάλη ετερογένεια του πληθυσμού που καταδύεται σήμερα με σκοπό την αναψυχή, κάνει το τοπίο πολύ ενδιαφέρον. Πλέον μπορεί να καταδύεται κόσμος που πάσχει από νοσήματα που μέχρι λίγα χρόνια θεωρούνταν απαγορευτικά για την κατάδυση. Η παραμετροποίηση για κάποιους ανθρώπους των καταδυτικών τους δραστηριοτήτων είναι σήμερα εφικτή με κατάλληλες εξετάσεις και παρακολούθηση. Επιπλέον ξέρουμε παράγοντες στις καταδύσεις που επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά την υγεία μακροχρονίως που ενδιαφέρουν κυρίως τους επαγγελματίες των καταδύσεων. Υγεία και ασφάλεια στις καταδύσεις πάνω απ’ όλα φυσικά. Θα πρέπει να αναγνωρίζονται και οι άνθρωποι οι οποίοι πρέπει να απέχουν από αυτό το τόσο διαφορετικό σπορ. Η μελέτη προβλημάτων ή συμπτωμάτων που παλαιότερα έπαιρναν απάντηση από «έχεις πρόβλημα» έως «δεν έχεις πρόβλημα» ενώ τώρα παίρνουν συμβουλευτική κατεύθυνση και διαγνωστική – θεραπευτική προσέγγιση είναι γεγονός. Η κατάλληλη εκπαιδευτική κατάρτιση των αυτοδυτών και η πληθώρα διαγνωστικών μέσων, καθώς και η εξάπλωση των καταδύσεων και της Καταδυτικής Ιατρικής στη χώρα μας πέρα από τις στρατιωτικές και τις αμιγώς επαγγελματικές καταδύσεις, έχουν συμβάλλει σημαντικά. Πλέον, η αύξηση και διάδοση του καταδυτικού τουρισμού αποτελεί το επόμενο άλμα. Η παρουσία ειδικών στο χώρο αυτό έχει υπάρξει καθοριστική για όλα τα παραπάνω καθώς και για το σημαντικότατο κεφάλαιο που λέγεται πρόληψη των καταδυτικών ατυχημάτων.

Βασίλειος Ν. Καλέντζος MD, MPH

Image
Image
Ιστορική εξέλιξη της αυτόνομης κατάδυσης

Η προσπάθεια για αυτονομία υποβρυχίως πέρασε από πολλά στάδια. Από την κατάδυση με χρήση ασκών αέρα μέχρι τους πρώτους καταδυτικούς κώδωνες που ήταν ανοικτοί από κάτω προς τη θάλασσα (1500 μ.Χ.), φτάσαμε στο 1715 στην πρώτη ατομική «στολή» από τον Lethbridge που ήταν ουσιαστικά ένα βαρέλι με γυάλινο παραθυράκι για να μπορεί να βλέπει ο δύτης και δύο τρύπες για τα χέρια που έκλειναν με υδατοστεγή μανίκια. Έδινε δε αυτονομία περί τα 34 λεπτά με επιχειρησιακό βάθος τα 20 μέτρα. Το 1828, οι αδελφοί Deane κατασκεύασαν την πρώτη στολή με μεταλλικό κράνος και συνεχή παροχή αέρα από την επιφάνεια. Η περίσσεια αέρα και η εκπνοή του δύτη εξέρχονταν από την κάτω επιφάνεια του κράνους που δεν συνδεόταν στεγανά με την υπόλοιπη στολή. Αν ο δύτης έπεφτε κατά τη διάρκεια των εργασιών, το κράνος γέμιζε με νερό πολύ γρήγορα. Η τροποποίηση που έκανε στεγανή τη σύνδεση του κράνους με τη στολή ήρθε από τον Augustus Siebe, και αυτή η στολή χρησιμοποιήθηκε κυρίως στην επιχείρηση ανέλκυσης του ναυαγίου «HMS Royal George» έξω από το Portsmouth περί το 1840. Το ενδιαφέρον είναι πως μετά την ολοκλήρωση του έργου, αξιωματούχος ιστορικός της εποχής ανέφερε ότι «από τους δύτες κανένας δεν ξέφυγε από τις επανειλημμένες προσβολές ρευματισμών και κρυωμάτων»!!!! Οι δύτες εργαζόντουσαν κατά το μεγαλύτερο μέρος στα 20-25 μέτρα βάθος για 6-7 ώρες την ημέρα. Η εξέλιξη του καταδυτικού κώδωνα που φιλοξενούσε πολλούς άνδρες-εργάτες σε αυξημένη πίεση συνέβαινε παράλληλα και η χρήση του ήταν σημαντική στις υποβρύχιες εργασίες για την κατασκευή των μεγάλων γεφυρών αλλά και τούνελ στην ξηρά. Σε αυτή την περίοδο και με την κατασκευή όλο και μεγαλύτερων έργων με παραμονή εργατών σε αυξανόμενες πιέσεις και για περισσότερο χρόνο, έκανε την εμφάνισή της πιο συχνά και αναγνωρίστηκε η Νόσος Δυτών. Μόνο που τότε αποκαλούταν “caisson disease” ή “bends”. Αυτό που σήμερα αποκαλούμε Νόσο Δυτών (τύπου Ι – μυοσκελετική μορφή) και που στα έργα ανέλκυσης του ναυαγίου «HMS Royal George» είχε περιγραφεί ως «ρευματισμοί».

Το 1905 σχεδιάστηκε και χρησιμοποιήθηκε από το Αμερικάνικο Πολεμικό Ναυτικό το εξελιγμένο κράνος για την καταδυτική στολή ΜΚ V προσφέροντας φυσική προστασία αλλά και αυξημένη κινητικότητα – δυνατότητα ελιγμών στο δύτη. Με ορισμένες μετατροπές αυτό το κράνος παρέμεινε σε χρήση μέχρι τη δεκαετία του ’80.

Η εποχή SCUBA

Οι καταδύσεις σήμερα ανήκουν στη μεγάλη πλειονότητά τους στην κατηγορία SCUBA. Η «λέξη» αυτή προέρχεται από τα αρχικά Self Contained Underwater Breathing Apparatus. Με απλά λόγια, κατάδυση με αυτόνομη υποβρύχια αναπνευστική συσκευή – χωρίς την ανάγκη παροχής αέρα ή άλλου αναπνευστικού μέσου από την επιφάνεια. Αυτό ισχύει για όλες τις καταδύσεις αναψυχής και για μεγάλο μέρος επαγγελματικών αλλά και επιστημονικών καταδύσεων.

Καταδύσεις SCUBA κλειστού κυκλώματος με χρήση 100 % οξυγόνου γινόντουσαν από το 1880 και ευρέως στους Παγκόσμιους Πολέμους για πολεμική χρήση, με όλες τις δυσκολίες και τους κινδύνους από την τοξικότητα οξυγόνου. Η επανάσταση στην κατάδυση ήρθε από την εργασία των Jacques-Yves Cousteau και Emile Gagnan, οι οποίοι κατά τη διάρκεια του Β΄ ΠΠ κατόρθωσαν να συνδυάσουν έναν εξελιγμένο κατάλληλο ρυθμιστή πίεσης με φιάλες πεπιεσμένου αέρα σε υψηλή πίεση. Έτσι έφτιαξαν την πρώτη αποτελεσματική και ασφαλή αναπνευστική συσκευή SCUBA ανοικτού κυκλώματος, γνωστή ως Aqua-Lung. (Στις συσκευές ανοικτού κυκλώματος ο αέρας που εισπνέει ο δύτης προέρχεται από τη φιάλη, ενώ η εκπνοή του εξέρχεται απ’ευθείας στο νερό. Στις συσκευές κλειστού κυκλώματος το εκπνεόμενο από το δύτη αέριο ανακυκλώνεται μετά από κατακράτηση του Διοξειδίου του Άνθρακα και ξαναχρησιμοποιείται από το δύτη.)

Η κατασκευή του Aqua-Lung ήταν η εξέλιξη της προόδου που επιτελέστηκε σε βάθος χρόνου άνω των 100 ετών. Ο Cousteau χρησιμοποίησε τον εξοπλισμό του επιτυχώς μέχρι τα 60 μέτρα βάθος, χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες και έτσι, με τη λήξη του Β΄ ΠΠ ο Aqua-Lung έγινε γρήγορα εμπορική επιτυχία. Είναι σήμερα ο πιο ευρέως χρησιμοποιούμενος καταδυτικός εξοπλισμός και σε αυτό οφείλεται ότι ο υποβρύχιος κόσμος είναι ανοικτός σε οποιονδήποτε, μετά από την κατάλληλη εκπαίδευση και εφόσον εκπληρώνει τα βασικά ιατρικά κριτήρια καταλληλότητας.

Συμβεβλήμενοι με τον ΕΟΠΥΥ

Image

Δεκτές όλες οι κάρτες

Πιστωτικές ή Χρεωστικές
Image